Έχεις βρεθεί ποτέ να ζητάς συγγνώμη, παρόλο που εσύ ήσουν αυτή που πληγώθηκε; Μήπως ένιωσες ότι μιλώντας για κάτι που σε πονά, ξαφνικά ο άλλος σε κατηγόρησε ότι τον “έκανες να νιώθει άσχημα”; Αν ναι, μπορεί να έχεις πέσει θύμα μιας ιδιαίτερα ύπουλης μορφής ψυχολογικής χειραγώγησης, γνωστής ως DARVO.

Τι είναι το DARVO;

Το DARVO είναι ένα ακρωνύμιο που περιγράφει μια συνήθη, αλλά πολύ χειριστική αντίδραση ανθρώπων όταν κατηγορούνται για κάποιο κακό που έχουν κάνει. Το πρότυπο αυτό αναγνωρίστηκε και ονομάστηκε για πρώτη φορά από την ψυχολόγο Jennifer Freyd το 1997. Εμφανίζεται συχνά σε περιπτώσεις κακοποίησης – λεκτικής, συναισθηματικής, ακόμα και σεξουαλικής – αλλά και γενικά σε τοξικές σχέσεις κάθε είδους: ρομαντικές, οικογενειακές, επαγγελματικές ή φιλικές.

Το ακρωνύμιο DARVO σημαίνει:

• Deny (Άρνηση): Ο θύτης αρνείται ότι συνέβη αυτό που του προσάπτεις. “Δεν έκανα ποτέ κάτι τέτοιο!”

• Attack (Επίθεση): Αντί να αναλάβει ευθύνη, στρέφεται εναντίον σου. “Εσύ είσαι υπερβολική/παρανοϊκή/ευαίσθητη!”

• Reverse Victim and Offender (Αντιστροφή Θύματος και Θύτη): Σου παρουσιάζει ότι εκείνος είναι το πραγματικό θύμα. “Με πληγώνεις που μου το λες αυτό!”

Με απλά λόγια: εσύ εκφράζεις ότι πληγώθηκες, αλλά στο τέλος απολογείσαι κι από πάνω. Ο θύτης βγαίνει “θύμα”, και εσύ μένεις με αμφιβολία για το αν τελικά είχες δίκιο ή αν “είδες λάθος τα πράγματα”.

Πώς εκδηλώνεται το DARVO στην καθημερινότητα;

1. Λες σε κάποιον ότι σε πλήγωσε με τη συμπεριφορά του.

2. Αντί να δείξει ενσυναίσθηση ή διάθεση για διάλογο, το αρνείται εντελώς.

3. Στρέφει τη συζήτηση εναντίον σου – σε αποκαλεί “υπερευαίσθητη” ή “καταπιεστική”.

4. Σε κατηγορεί ότι τον “προσβάλλεις” ή ότι “του επιτίθεσαι” απλώς και μόνο επειδή μίλησες.

5. Καταλήγεις να νιώθεις ένοχη, μπερδεμένη, συναισθηματικά εξαντλημένη.

Γιατί είναι τόσο επικίνδυνο;

Το DARVO δεν είναι απλώς μια “παρεξήγηση” ή μια κακή στιγμή. Είναι μια μορφή ψυχολογικής κακοποίησης που αποδομεί τη σχέση σου με την πραγματικότητα. Σε κάνει να αμφισβητείς τον εαυτό σου, τα συναισθήματά σου, τη μνήμη σου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει με την πάροδο του χρόνου σε:

• Χαμηλή αυτοεκτίμηση

• Άγχος και ενοχές χωρίς λόγο

• Συναισθηματική εξουθένωση

• Καταθλιπτικά επεισόδια

• Σε σοβαρές περιπτώσεις, ακόμα και σε μετατραυματικό στρες (PTSD)

Η μεγαλύτερη παγίδα είναι ότι δεν αντιλαμβάνεσαι πάντα τι ακριβώς συμβαίνει εκείνη τη στιγμή. Μπορεί να χρειαστεί χρόνος ή βοήθεια για να αναγνωρίσεις ότι είσαι θύμα DARVO.

Πώς να το αναγνωρίσεις;

Αναλογίσου τις παρακάτω ερωτήσεις:

Απολογείσαι συχνά για πράγματα που δεν έκανες ή δεν ευθύνεσαι;
Αισθάνεσαι ενοχές όταν εκφράζεις τα συναισθήματά σου;
Ο άλλος αρνείται τα γεγονότα, ακόμα και όταν έχεις ξεκάθαρες αποδείξεις;
Σε κατηγορεί ότι τον “προσβάλεις”, απλώς επειδή είπες πώς νιώθεις;
Μετά από κάθε σύγκρουση, φεύγεις μπερδεμένη, αδύναμη και με αμφιβολίες;

Αν απαντάς θετικά, υπάρχει πιθανότητα να είσαι μπλεγμένη σε έναν κύκλο DARVO.

Τι μπορείς να κάνεις για να προστατευτείς:

1. Ονόμασε το μοτίβο
   Η επίγνωση είναι δύναμη. Μόλις δώσεις όνομα σε αυτό που συμβαίνει, μπορείς να αρχίσεις να το βλέπεις καθαρά.

2. Μην παίζεις το παιχνίδι
   Δεν χρειάζεται να αποδείξεις την “αλήθεια σου” σε κάποιον που έχει ήδη απορρίψει τη δική σου πραγματικότητα. Η διαρκής υπεράσπιση εναντίον αβάσιμων κατηγοριών είναι εξουθενωτική.

3. Ζήτα υποστήριξη
   Μίλα με φίλους, με άτομα που σε εμπιστεύονται και σε ξέρουν, ή με έναν ψυχολόγο. Η εξωτερική οπτική μπορεί να σε βοηθήσει να βγεις από την ομίχλη της αμφιβολίας.

4. Κατέγραψε τι συμβαίνει
   Η γραπτή καταγραφή των γεγονότων, των συναισθημάτων σου και των αντιδράσεων του άλλου βοηθά στο να εντοπίσεις επαναλαμβανόμενα μοτίβα και να επαληθεύσεις την οπτική σου.

5. Θέσε όρια (ή και απόσταση)
   Η απομάκρυνση από άτομα που χρησιμοποιούν συνεχώς τέτοιες χειριστικές πρακτικές δεν είναι εγωιστική κίνηση — είναι αυτοπροστασία.

Τελική σκέψη

Το DARVO είναι ένας μηχανισμός άρνησης και αντιστροφής που αποσκοπεί στο να φιμώσει το θύμα και να προστατέψει τον θύτη από συνέπειες. Το να το αναγνωρίσεις και να το αποδομήσεις δεν είναι εύκολο, αλλά είναι το πρώτο βήμα για να πάρεις πίσω τη φωνή και τη δύναμή σου.

Δεν είσαι τρελή. Δεν είσαι υπερβολική. Δεν είσαι μόνη.
Όταν αρχίσεις να βλέπεις καθαρά τα σημάδια, μπορείς να σταθείς ξανά στα πόδια σου και να διεκδικήσεις τη δική σου αλήθεια — χωρίς ενοχές.