Οι τελευταίες ώρες της ζωής είναι ένα θέμα που τρομάζει, αλλά και ταυτόχρονα μπορεί να προσφέρει πολύτιμη γνώση και ανακούφιση. Πόσο δύσκολες είναι και πώς μπορούμε να τις αναγνωρίσουμε; Αν και οι γιατροί συνήθως δεν μοιράζονται λεπτομέρειες με τους ασθενείς ή τις οικογένειές τους, η γνώση μπορεί να βοηθήσει να προετοιμαστούμε και να προσφέρουμε καλύτερη φροντίδα στους αγαπημένους μας.

Η Αμερικανίδα γιατρός και wellness coach Simran Malhotra, MD, σημειώνει ότι το να γνωρίζουμε τι συμβαίνει στο σώμα τις τελευταίες ώρες μπορεί να μειώσει την αβεβαιότητα και να βοηθήσει στη διαχείριση του φόβου του θανάτου.

Σημάδια που προειδοποιούν για το τέλος

Δεν αναφερόμαστε σε ξαφνικό θάνατο, αλλά σε εκείνον που οφείλεται σε γήρανση ή βαριά, ανίατη ασθένεια. Σύμφωνα με τον Zachary Palace, MD, διευθυντή του Hebrew Home at Riverdale στη Νέα Υόρκη, τα κύρια σημάδια περιλαμβάνουν:

• Επιβράδυνση της αναπνοής
• Πτώση ή εξασθένιση του καρδιακού ρυθμού
• Πτώση της αρτηριακής πίεσης
• Αλλαγή στο χρώμα του δέρματος

Συνήθως, τα χέρια και τα δάχτυλα κρυώνουν ή παίρνουν μπλε απόχρωση, η καρδιά χτυπά πιο αδύναμα και η αναπνοή γίνεται ακανόνιστη με μικρά διαλείμματα 15–20 δευτερολέπτων.

Η αναπνοή και η καρδιά

Κατά τη διαδικασία θανάτου, η αναπνοή μπορεί να γίνει ακανόνιστη ή να σταματά προσωρινά. Υπάρχουν δύο στάδια θανάτου:

• Κλινικός θάνατος: η καρδιά σταματά να χτυπά. Υπάρχει ένα παράθυρο λίγων λεπτών κατά το οποίο η ανάνηψη μπορεί να είναι δυνατή.
• Βιολογικός θάνατος: λίγα λεπτά αργότερα τα εγκεφαλικά κύτταρα πεθαίνουν από την έλλειψη οξυγόνου.

Η καρδιοαναπνευστική ανάνηψη (CPR) δεν σώζει πάντα. Τα ποσοστά επιβίωσης μετά από καρδιακή ανακοπή κυμαίνονται από 12% (εξωνοσοκομειακές περιπτώσεις) έως 24–40% (ενδονοσοκομειακές), ενώ η διαδικασία μπορεί να προκαλέσει και επιπλέον προβλήματα υγείας.

Οι αισθήσεις και η συνείδηση

Η ακοή θεωρείται η τελευταία αίσθηση που χάνεται πριν από το θάνατο. Γι’ αυτό οι γιατροί ενθαρρύνουν τις οικογένειες να μιλήσουν στους αγαπημένους τους, να μοιραστούν σκέψεις και αγάπη, καθώς μπορούν να ακούσουν ακόμα και αν το σώμα τους φθίνει.

Ταυτόχρονα, χάνεται ο έλεγχος των σφιγκτήρων, καθώς οι μύες χαλαρώνουν και σταματούν τα νευρικά σήματα προς την ουροδόχο κύστη και το έντερο, με αποτέλεσμα διαρροές.

Η μορφίνη, όταν χορηγείται σωστά, δεν επιταχύνει ούτε επιβραδύνει τον θάνατο. Αντιθέτως, ανακουφίζει το λαχάνιασμα που προκαλείται από την πτώση της αρτηριακής πίεσης, βοηθώντας τον ασθενή να αναπνέει πιο ήρεμα.

Αναλαμπή μνήμης και επιθανάτιες εμπειρίες

Μερικοί άνθρωποι φαίνεται να βιώνουν μια ξαφνική αναλαμπή μνήμης λίγο πριν από τον θάνατο. Σε μελέτη του 2022, ένας ασθενής έδειξε έκρηξη εγκεφαλικής δραστηριότητας περίπου 30 δευτερόλεπτα μετά τη διακοπή της καρδιάς του, πιθανώς σχετιζόμενη με αναμνήσεις της ζωής του.

Επιπλέον, έρευνα σε πάνω από 550 ασθενείς που υπέστησαν καρδιοαναπνευστική ανακοπή έδειξε ότι το 40% των επιζώντων ανέφερε εμπειρίες συνείδησης κατά τη διάρκεια της CPR, όπως αίσθηση αποχωρισμού από το σώμα, παρατηρώντας τα γεγονότα χωρίς πόνο. Αυτό συνδέεται με τα λεγόμενα επιθανάτια φαινόμενα.

Τι μπορούμε να κρατήσουμε

Γνωρίζοντας τα παραπάνω, οι οικογένειες μπορούν να προετοιμαστούν καλύτερα και να προσφέρουν φροντίδα και ηρεμία στους αγαπημένους τους. Η γνώση αυτή μειώνει την αβεβαιότητα, ενισχύει την ηρεμία και βοηθά να βιώσουμε τις τελευταίες στιγμές με αγάπη, σεβασμό και συνείδηση.