Η υπογονιμότητα επηρεάζει περίπου 48,5 εκατομμύρια ζευγάρια παγκοσμίως, με σημαντικές ψυχολογικές επιπτώσεις και αρνητική επίδραση στην ποιότητα ζωής. Πέραν από τις ιατρικές αιτίες, είναι ξεκάθαρο πως ο τρόπος ζωής και η διατροφή μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο.

Ας δούμε τους βασικούς διατροφικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη γονιμότητα:

Βάρος σώματος

Το σωματικό βάρος αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες. Έρευνες δείχνουν μια J-σχήματος σχέση μεταξύ BMI και υπογονιμότητας: τόσο οι γυναίκες με χαμηλό βάρος (BMI <19) όσο και οι υπέρβαρες/παχύσαρκες (BMI >25) έχουν αυξημένο κίνδυνο διαταραχών γονιμότητας. Ο λόγος; Η υπερβολική ή η φτωχή πρόσληψη μακροθρεπτικών και μικροθρεπτικών συστατικών διαταράσσει την ενεργειακή ισορροπία, η οποία σχετίζεται άμεσα με την ωορρηξία και την αναπαραγωγική λειτουργία.

Σάκχαρα & Υδατάνθρακες

Η ποιότητα και ποσότητα των υδατανθράκων επηρεάζει άμεσα τη γονιμότητα. Δίαιτες πλούσιες σε τροφές με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη (ΓΔ) ή σε απλά σάκχαρα αυξάνουν την ινσουλινο-αντίσταση και το οξειδωτικό στρες, επηρεάζοντας αρνητικά τη λειτουργία των ωοθηκών.

● Στις γυναίκες με PCOS, η υπερινσουλιναιμία συνδέεται με υπερανδρογοναιμία και διαταραχές ωορρηξίας.
● Μελέτες δείχνουν ότι η υψηλή κατανάλωση αναψυκτικών με ζάχαρη μειώνει τις πιθανότητες σύλληψης, ακόμη και σε θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής

Συμπέρασμα: επιλέγουμε υδατάνθρακες χαμηλού ΓΔ (π.χ. όσπρια, προϊόντα ολικής, φρούτα) και περιορίζουμε ζάχαρη/αναψυκτικά.

Κόκκινο & Επεξεργασμένο Κρέας

Η υψηλή κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος έχει συσχετιστεί με μειωμένες πιθανότητες εγκυμοσύνης, χαμηλότερη ποιότητα ωαρίων, και αυξημένο κίνδυνο ενδομητρίωσης. Παράλληλα, σχετίζεται με χρόνια φλεγμονή και αυξημένο κίνδυνο καρκίνου.

Προτιμούμε άπαχη πρωτεΐνη από ψάρια, θαλασσινά και φυτικές πηγές.

Λιπαρά Οξέα & Θαλασσινά

Τα ω-3 λιπαρά είναι καθοριστικά για την υγεία των ωαρίων. Η τακτική κατανάλωση λιπαρών ψαριών και άλλων πηγών καλών λιπαρών υποστηρίζει την αναπαραγωγική υγεία.

Δημητριακά Ολικής Άλεσης

Τα προϊόντα ολικής άλεσης έχουν αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες που μπορούν να βελτιώσουν τη γονιμότητα, ενισχύοντας τη λειτουργία του ενδομητρίου.

Μπαχαρικά (Κουρκουμάς, Τζίντζερ, Πιπεριά)

Τα μπαχαρικά έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση. Η τακτική χρήση τους μπορεί να βοηθήσει στον περιορισμό φλεγμονωδών διεργασιών που συνδέονται με την υπογονιμότητα.

Φυλλικό οξύ & Χολίνη

Απαραίτητα για τον μεταβολισμό του DNA και των πρωτεϊνών, την εμφύτευση και την υγιή ανάπτυξη του εμβρύου.

● Φυλλικό: πράσινα φυλλώδη, όσπρια, φρούτα.
● Χολίνη: αυγά, συκώτι, γάλα, φύτρο σιταριού.

Η λήψη τους πριν και κατά την εγκυμοσύνη είναι κρίσιμη για την πρόληψη επιπλοκών (π.χ. ανωμαλίες νευρικού σωλήνα).

Σόγια & Όσπρια

● Σόγια: αυξάνει το πάχος του ενδομητρίου και τις πιθανότητες επιτυχούς εγκυμοσύνης μέσω ART.
● Όσπρια: εξαιρετική πηγή φυτικής πρωτεΐνης, μειώνουν τον κίνδυνο ωοθυλακικής υπογονιμότητας και βελτιώνουν το λιπιδαιμικό και γλυκαιμικό προφίλ.

Φρούτα, Λαχανικά & Μικροθρεπτικά

Πλούσια σε αντιοξειδωτικά και βιταμίνες, στηρίζουν την ανάπτυξη του εμβρύου και την υγεία του ενδομητρίου.

Αλκοόλ

Η κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται με διαταραχές ωορρηξίας, χαμηλότερη ποιότητα ωαρίων και αυξημένο κίνδυνο αποβολής. Ακόμη και μικρή ποσότητα φαίνεται να μειώνει τις πιθανότητες σύλληψης.

Συμπέρασμα – Τι να κρατήσω;

Η διατροφή μπορεί να λειτουργήσει ως υποστηρικτικό “θεμέλιο” για τη γονιμότητα.

● Διατήρησε υγιές βάρος.
● Επίλεξε υδατάνθρακες χαμηλού ΓΔ και περιόρισε ζάχαρη/αναψυκτικά.
● Μείωσε κόκκινο/επεξεργασμένο κρέας, προτίμησε ψάρια & φυτική πρωτεΐνη.
● Ενίσχυσε το πιάτο με ολικής, φρούτα, λαχανικά, καλά λιπαρά, μπαχαρικά.
● Μην ξεχνάς φυλλικό & χολίνη πριν και κατά την εγκυμοσύνη.
● Περιόρισε το αλκοόλ.

Η σωστή διατροφή δεν αντικαθιστά την ιατρική αντιμετώπιση, αλλά αποτελεί βασικό σύμμαχο στην πορεία προς τη γονιμότητα.

Ελεάνα Λιασίδου

Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, BSc, MSc
CHANGE EAT LIMASSOL
25344567

Βιβλιογραφία:

Skoracka, K., Ratajczak, A. E., Rychter, A. M., Dobrowolska, A. & Krela-Kaźmierczak, I., 2021. Female fertility and the nutritional approach: the most essential aspects. Advances in Nutrition, 12(6), pp.2372–2386. doi: 10.1093/advances/nmab068.
Machtinger, R., Gaskins, A. J., Mansur, A., Adir, M., Racowsky, C., Baccarelli, A. A. & Hauser, R., 2017. Association between preconception maternal beverage intake and in vitro fertilization outcomes. Fertility and Sterility, 108(6), pp.1026–1033.
Gaskins, A. J., Rich-Edwards, J. W., Hauser, R., Williams, P. L., Gillman, M. W., Ginsburg, E. S. & Chavarro, J. E., 2014. Maternal dietary patterns and outcomes of assisted reproduction. American Journal of Clinical Nutrition, 100(6), pp.1551–1560.
2024. Examining the role of nutrition in cancer survivorship and female fertility. Current Developments in Nutrition. doi: 10.1016/j.cdnut.2024.102134. PMCID: PMC10997918.
2022. Personalized nutrition in the management of female infertility. Journal Title Unknown. PMCID: PMC9105997.
2021. Assessment of nutritional status and its influence on ovarian reserve. Journal Title Unknown. PMCID: PMC10224518.
Cristodoro, M., Zambella, E., Fietta, I., Inversetti, A. & Di Simone, N., 2024. Dietary patterns and fertility. Biology, 13(2), Article 131. doi: 10.3390/biology13020131.