Ένα γλυκαντικό που θεωρείται ασφαλές για δεκαετίες φαίνεται ότι μπορεί να επιβαρύνει την υγεία του εγκεφάλου και να αυξήσει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου. Πρόσφατες μελέτες από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο αποκάλυψαν πώς επηρεάζει τα αγγεία του εγκεφάλου και τη λειτουργία του ενδοθηλίου.

Τι είναι η ερυθριτόλη;

Η ερυθριτόλη είναι μια φυσική αλκοόλη σακχάρου που βρίσκεται σε φρούτα όπως σταφύλια, αχλάδια και πεπόνια, καθώς και σε προϊόντα ζύμωσης όπως κρασί, μπύρα και σάλτσα σόγιας. Χρησιμοποιείται ευρέως ως υποκατάστατο ζάχαρης λόγω των σχεδόν μηδενικών θερμίδων της, της δυνατότητας να μην προκαλεί τερηδόνα και της απουσίας σημαντικής επίδρασης στα επίπεδα σακχάρου και ινσουλίνης. Αυτό έχει οδηγήσει πολλούς να την θεωρούν «ασφαλή», ενισχύοντας την ευρεία χρήση της σε αναψυκτικά, γλυκά και επεξεργασμένα προϊόντα.

Από ασφαλές σε ύποπτο

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, η ερυθριτόλη θεωρούνταν ασφαλής, καθώς έρευνες έδειχναν ότι δεν προκαλεί τοξικότητα, καρκίνο, βλάβες στο DNA, μεταβολικές διαταραχές ή προβλήματα αναπαραγωγής. Επιπλέον, το σώμα δεν την μεταβολίζει – αποβάλλεται σχεδόν άθικτη μέσω των ούρων.

Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες αμφισβητούν την πλήρη ασφάλειά της:

2023 – Cleveland Clinic: Ανάλυση χιλιάδων δειγμάτων αίματος έδειξε ότι υψηλά επίπεδα ερυθριτόλης συσχετίζονται με μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων, όπως έμφραγμα, εγκεφαλικό και καρδιακή θνησιμότητα.

2024 – Πειράματα σε ανθρώπους και ιστούς: Υψηλά επίπεδα ερυθριτόλης οδηγούν σε υπερδραστηριότητα αιμοπεταλίων, ταχύτερη πήξη και αυξημένο κίνδυνο θρόμβωσης. Παράλληλα, παρατηρήθηκαν συσχετίσεις με αυξημένη θνησιμότητα από καρκίνο.

2025 – Πανεπιστήμιο Κολοράντο: Η ερυθριτόλη συνδέθηκε με οξειδωτικό στρες και δυσλειτουργία του ενδοθηλίου στα εγκεφαλικά αγγεία.

Πώς επηρεάζει τον εγκέφαλο

Τα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου καλύπτονται από ενδοθηλιακά κύτταρα, τα οποία ρυθμίζουν την ανταλλαγή ουσιών μεταξύ αίματος και εγκεφάλου. Το πιο κρίσιμο σημείο είναι ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός, που λειτουργεί ως φίλτρο για να κρατάει επιβλαβείς ουσίες εκτός.

Όταν τα ενδοθηλιακά κύτταρα εκτέθηκαν σε επίπεδα ερυθριτόλης συγκρίσιμα με αυτά που προκύπτουν από την κατανάλωση ενός γλυκού αναψυκτικού, παρατηρήθηκε:

• Αύξηση οξειδωτικού στρες και ελευθέρων ριζών.
• Αποδυνάμωση των φυσικών αντιοξειδωτικών άμυνων του οργανισμού.
• Δυσλειτουργία των κυττάρων και, σε κάποιες περιπτώσεις, κυτταρικός θάνατος.

Αύξηση κινδύνου για εγκεφαλικό

Η ερυθριτόλη παρεμβαίνει στη ρύθμιση της ροής αίματος στον εγκέφαλο:

• Μειώνει την παραγωγή μονοξειδίου του αζώτου (αγγειοδιαστολή).
• Αυξάνει την ενδοθηλίνη-1 (αγγειοσύσπαση).

Αυτό οδηγεί σε παρατεταμένη στένωση των αγγείων, περιορίζοντας την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο ισχαιμικού εγκεφαλικού.

Απενεργοποίηση φυσικών μηχανισμών προστασίας

Η ερυθριτόλη καταστέλλει επίσης τον ιστικό ενεργοποιητή του πλασμινογόνου (tPA), ένα ένζυμο που βοηθά στη διάσπαση των θρόμβων αίματος, απενεργοποιώντας έναν κρίσιμο μηχανισμό προστασίας από θρόμβωση.

Το παράδοξο της δημοφιλίας της

Η ερυθριτόλη θεωρείται «φυσική» και λιγότερο επικίνδυνη σε σχέση με τεχνητά γλυκαντικά όπως η ασπαρτάμη και η σουκραλόζη, γεγονός που έχει αυξήσει τη χρήση της. Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η τακτική κατανάλωση μπορεί να αποδυναμώνει τους προστατευτικούς φραγμούς του εγκεφάλου και να αυξάνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Όπως επισημαίνει η Δρ. Havovi Chichger:

«Τα γλυκαντικά όπως η ερυθριτόλη μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο του βάρους και στην πρόληψη του διαβήτη, μειώνοντας θερμίδες και αιχμές σακχάρου. Όμως, η τακτική κατανάλωση μπορεί να συνοδεύεται από σημαντικό κόστος για την καρδιά και τον εγκέφαλο.»