Η εφηβεία, όπως φαίνεται, δεν τελειώνει απαραίτητα στα τέλη της δεύτερης δεκαετίας της ζωής. Σύμφωνα με νέα επιστημονική μελέτη, ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνεχίζει να βρίσκεται σε «εφηβική» φάση έως και την ηλικία των 32 ετών, περνώντας συνολικά από πέντε διακριτές περιόδους εξέλιξης κατά τη διάρκεια της ζωής. Τα δεδομένα αποκαλύπτουν τέσσερα κομβικά σημεία αλλαγής, τα οποία εντοπίζονται περίπου στις ηλικίες των 9, 32, 66 και 83 ετών.

Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications, βασίστηκε σε εγκεφαλικές εξετάσεις περίπου 4.000 ατόμων ηλικίας έως και 90 ετών. Οι επιστήμονες ανέλυσαν τις συνδέσεις μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων, επιχειρώντας να χαρτογραφήσουν πώς αλλάζει η δομή και η λειτουργία του εγκεφάλου με την πάροδο του χρόνου.

Πέντε «εποχές» στη ζωή του εγκεφάλου

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο εγκέφαλος δεν εξελίσσεται γραμμικά, αλλά περνά από πέντε διακριτές «εποχές», καθεμία με τα δικά της χαρακτηριστικά:

Παιδική ηλικία: από τη γέννηση έως τα 9 έτη

Εφηβεία: από τα 9 έως τα 32 έτη

Ενηλικίωση: από τα 32 έως τα 66 έτη

Πρώιμη γήρανση: από τα 66 έως τα 83 έτη

Ύστερη γήρανση: από τα 83 έτη και μετά

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ο εγκέφαλος αναδιαμορφώνεται συνεχώς καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, ενισχύοντας ή αποδυναμώνοντας τις συνδέσεις του ανάλογα με τις ανάγκες και τις συνθήκες.

Γιατί τα 32 έτη αποτελούν ορόσημο

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα της μελέτης είναι ότι μέχρι την ηλικία των 32 ετών ο εγκέφαλος παραμένει σε φάση έντονων αλλαγών, με αυξημένη αποδοτικότητα των νευρωνικών δικτύων. Μετά από αυτό το σημείο, η προσωπικότητα και η νοημοσύνη φαίνεται να σταθεροποιούνται, σηματοδοτώντας τη μετάβαση στην πλήρη ενηλικίωση.

Η περίοδος αυτή συνδέεται επίσης με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ψυχικών διαταραχών, γεγονός που οι ερευνητές αποδίδουν στις ορμονικές αλλαγές και στις σημαντικές νευροβιολογικές μεταβολές που λαμβάνουν χώρα κατά την εφηβεία.

Παιδική ηλικία και εφηβεία: Ραγδαία ανάπτυξη και αναδιοργάνωση

Στα πρώτα χρόνια της ζωής, ο εγκέφαλος αναπτύσσεται ταχύτατα, αυξάνοντας τον όγκο της φαιάς και της λευκής ουσίας. Παράλληλα, «καθαρίζει» τις περιττές συνάψεις, βελτιώνοντας σταδιακά την αποδοτικότητά του. Αυτή η διαδικασία συνεχίζεται και κατά την εφηβεία, μια μακρά φάση που, σύμφωνα με τη νέα μελέτη, εκτείνεται πολύ πέρα από ό,τι πιστευόταν μέχρι σήμερα.

Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι κοινωνικοί, πολιτισμικοί και ιστορικοί παράγοντες επηρεάζουν τη μετάβαση στην ενηλικίωση, ιδιαίτερα στις δυτικές κοινωνίες, όπου η πλήρης ωρίμανση φαίνεται να καθυστερεί.

Ενηλικίωση και σταθερότητα

Από τα 32 έως περίπου τα 66 έτη, ο εγκέφαλος εισέρχεται στη μακρύτερη και πιο σταθερή φάση της ζωής του. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι μεγάλες αλλαγές περιορίζονται, ενώ η νοημοσύνη και η προσωπικότητα παραμένουν σε γενικές γραμμές σταθερές.

Γήρανση και μεταβολές στη συνδεσιμότητα

Μετά τα 66 έτη, αρχίζουν να εμφανίζονται σταδιακές αλλαγές στη συνδεσιμότητα του εγκεφάλου, κυρίως λόγω της μείωσης της ακεραιότητας της λευκής ουσίας. Στην ύστερη γήρανση, μετά τα 83, οι αλλαγές αυτές γίνονται πιο έντονες, αν και τα διαθέσιμα δεδομένα είναι περιορισμένα.

Οι ερευνητές σημειώνουν ότι, αν και η μελέτη εξέτασε υγιείς εγκεφάλους, αυτές οι ηλικίες συμπίπτουν με περιόδους όπου αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης νευροεκφυλιστικών παθήσεων, όπως η άνοια.

Τι σημαίνουν τα ευρήματα

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι τα συγκεκριμένα ηλικιακά ορόσημα δεν είναι απόλυτα και ενδέχεται να διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Ωστόσο, το γεγονός ότι εμφανίζονται με τόση σαφήνεια στα δεδομένα θεωρείται ιδιαίτερα εντυπωσιακό.

Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, η καλύτερη κατανόηση των «φάσεων» του εγκεφάλου μπορεί να βοηθήσει στην έγκαιρη αναγνώριση ευπαθειών που σχετίζονται με την ψυχική υγεία, τη γνωστική λειτουργία και τη νευρολογική γήρανση.

Σε τελική ανάλυση, η μελέτη επιβεβαιώνει αυτό που πολλοί βιώνουν υποκειμενικά: ότι η ζωή –και ο εγκέφαλος– εξελίσσεται σε διακριτές φάσεις, καθεμία με τις δικές της προκλήσεις και δυνατότητες.