Ως ψυχίατρος–σεξολόγος, έχω συναντήσει εκατοντάδες γονείς που αναζητούν απαντήσεις σχετικά με τη σεξουαλική ζωή των ενήλικων παιδιών τους με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) και νοητική στέρηση. Ένα από τα πρόσφατα περιστατικά που χειρίστηκα είναι ενδεικτικό της αγωνίας αλλά και της ανάγκης σωστής καθοδήγησης.

Μητέρα 53 ετών ήρθε στο ιατρείο μου ιδιαίτερα ανήσυχη. Ο γιος της, 25 ετών, βρίσκεται στο Φάσμα και παρουσιάζει μέτρια νοητική στέρηση. Η ίδια εξέφρασε έναν προβληματισμό που συχνά ακούω: πώς μπορεί να υποστηρίξει με ασφάλεια την υγιή έκφραση της σεξουαλικότητάς του.

Στην κοινωνία εξακολουθούμε, δυστυχώς, να κινούμαστε ανάμεσα σε δύο λανθασμένα άκρα: να θεωρούμε τα άτομα με αναπηρία είτε ασεξουαλικά είτε υπερσεξουαλικά. Η πραγματικότητα όμως απέχει πολύ. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν φυσιολογικές σωματικές και συναισθηματικές ανάγκες –ανάμεσά τους και τη σεξουαλική έκφραση– αλλά μπορεί να δυσκολεύονται στον τρόπο που τη διαχειρίζονται. Και εκεί ακριβώς χρειάζεται ενημέρωση, στήριξη και προστασία.

Τι πρέπει να αξιολογεί ο γονέας;

Ρώτησα τη μητέρα να εξετάσει τρία κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τις ικανότητες του γιου της:

1.Μπορεί να κατανοήσει, να επεξεργαστεί και να θυμηθεί βασικές πληροφορίες που σχετίζονται με μια σεξουαλική απόφαση;
2. Μπορεί να αξιολογήσει τα πιθανά οφέλη αλλά και τους κινδύνους;
3. Μπορεί να αιτιολογήσει με σαφήνεια γιατί επιλέγει να εμπλακεί σε μια σεξουαλική πράξη;

Με άλλα λόγια: μπορεί να συναινέσει με επίγνωση και να αντιληφθεί απειλές, όπως σεξουαλική εκμετάλλευση ή την ανάγκη για προφυλάξεις έναντι σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων;

Ακόμη και αν η απάντηση σε κάποιο από αυτά τα ερωτήματα είναι «όχι», αυτό δεν σημαίνει ότι η σεξουαλική δραστηριότητα «απαγορεύεται». Σημαίνει ότι χρειάζεται κατάλληλη ψυχοεκπαίδευση, τόσο του γονέα όσο και του ίδιου του ατόμου.

Όταν ο γονέας ρωτά: “Μπορώ να εμπιστευτώ μια επαγγελματία σεξεργάτρια του χώρου;”

Η συγκεκριμένη μητέρα με ρώτησε αν είναι ασφαλές να απευθυνθεί σε μια γυναίκα επί χρήμασι, ώστε ο γιος της να έχει μια καθοδηγημένη πρώτη εμπειρία.

Η απάντηση είναι πάντα η ίδια: εξαρτάται από το πλαίσιο.

Στην Ελλάδα δεν υπάρχει μέχρι σήμερα θεσμοθετημένος φορέας επαγγελματιών που έχουν ειδική εκπαίδευση στη σεξεργασία για άτομα με αναπηρίες. Αυτό σημαίνει ότι μια «τυχαία» επιλογή ενέχει κινδύνους, όχι απαραίτητα επειδή κάποιος έχει κακή πρόθεση, αλλά επειδή μπορεί να μην διαθέτει τη γνώση ή την ψυχραιμία να διαχειριστεί τέτοιες ανάγκες.

Υπάρχει βέβαια και η πιθανότητα το άτομο να έχει μια θετική εμπειρία – γι’ αυτό κάθε περίπτωση χρειάζεται προσεκτική αξιολόγηση.

Ποια είναι η ορθή διαδικασία;

1.Αξιολόγηση από ειδικό ψυχικής υγείας

Το πρώτο βήμα είναι η συνάντηση των γονέων με έναν ψυχολόγο ή ψυχίατρο με ειδίκευση στη σεξουαλικότητα και γνώση της ΔΑΦ, καθώς και των διαφόρων εκφάνσεων και λειτουργιών του Φάσματος. Σκοπός είναι η κατάλληλη ενημέρωση και προετοιμασία.

2. Ψυχοεκπαίδευση του ενήλικου παιδιού

Σε δεύτερο χρόνο, ο ειδικός συναντά και το ίδιο το άτομο, μεταφέροντας τις απαραίτητες πληροφορίες στη γλώσσα και στο επίπεδο που μπορεί να κατανοήσει.

3. Αναζήτηση ενός ασφαλούς, νόμιμου και καθαρού πλαισίου

Αν η οικογένεια αποφασίσει ότι θέλει να συνεργαστεί με επαγγελματία, ο γονέας που αισθάνεται πιο άνετα μπορεί να τη συναντήσει πρώτα. Εκείνη οφείλει να ενημερωθεί για την κατάσταση, να απαντήσει αν μπορεί να ανταποκριθεί και να συνεργαστεί με διαφάνεια.

4. Έλεγχος και προφύλαξη

Αν η επαγγελματίας συμφωνεί, ζητούνται οι απαραίτητες εξετάσεις και τίθεται ρητά ο κανόνας της προφύλαξης.

5. Η συνάντηση

Η πρώτη σεξουαλική επαφή καλό είναι να γίνει σε χώρο που το άτομο νιώθει οικείο και ασφαλές. Εξίσου σημαντική είναι η ενημερωμένη συγκατάθεση του ίδιου του ενήλικου παιδιού.

“Πώς θα ξέρω ότι όλα πήγαν καλά;”

Πάντα λέω στους γονείς ότι η ενημέρωση για τα απολύτως απαραίτητα μπορεί να γίνει από την επαγγελματία, με σεβασμό και ειλικρίνεια. Όμως οι λεπτομέρειες της ιδιωτικής ζωής ενός ενήλικου ανθρώπου –ανεξαρτήτως αναπηρίας– δεν ανήκουν στους γονείς του.

Αν ο γιος της δεν ήταν στο Φάσμα, δεν θα τον ρωτούσε λεπτομέρειες για τη σεξουαλική του εμπειρία. Το ίδιο δικαίωμα πρέπει να έχει και τώρα ως ενήλικας άνδρας.

Συνήθως η απάντηση έρχεται χωρίς πολλά λόγια:
το χαμόγελο, η ηρεμία και η αύξηση της αυτοπεποίθησης του ίδιου του ατόμου.

Δρ Θάνος Ασκητής

Ψυχίατρος – Σεξολόγος
Πρόεδρος του Ιατρικού Κέντρου Ψυχικής & Σεξουαλικής Υγείας Λευκωσίας

Social media:

Του Ιατρικού Κέντρου Ψυχικής & Σεξουαλικής Υγείας για το επίσημο site https://www.askitis.cy/ και για τη σελίδα στο Facebook https://www.facebook.com/@thanos.kyprou/?locale=el_GR

Του Δρ Θάνου Ασκητή για Facebook https://www.facebook.com/Dr.Thanos.Askitis/?locale=el_GR

Instagram https://www.instagram.com/thanos_askitis/?hl=el

TikTok https://www.tiktok.com/@draskitis

YouTube https://whttps://www.youtube.com/@thanosaskitis6425ww.youtube.com/@thanosaskitis6425

O αριθμός της Συμβουλευτικής Γραμμής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας: +30 210 7 79 79 79

Tηλέφωνα του Ιατρικού Κέντρου Σεξουαλικής Υγείας Δρς. Θάνου Ασκητή της Κύπρου: 22459555, 99031304