Συχνά, όταν σκεφτόμαστε τα θετικά συναισθήματα που μπορούν να αλλάξουν τη ζωή μας, ο νους μας πηγαίνει στη χαρά, στην ευτυχία ή στην ευγνωμοσύνη. Όμως, οι σύγχρονες ψυχολογικές έρευνες έρχονται να φωτίσουν έναν διαφορετικό δρόμο: εκείνον της ελπίδας.

Ένα συναίσθημα ταπεινό, αλλά θεμελιώδες. Δεν έχει την ένταση της χαράς, ούτε την ανακούφιση της ευγνωμοσύνης. Κι όμως, είναι η ελπίδα αυτή που τελικά μας δίνει σκοπό, αντοχή και προοπτική.

Manifestation ή απλώς… Ελπίδα;

Τα τελευταία χρόνια, ο όρος manifestation κυκλοφορεί ευρέως στα social media: σκέψου κάτι θετικό, φαντάσου το σαν να έχει ήδη συμβεί, και αυτό θα έρθει. Στην ουσία, αυτό που περιγράφεται δεν είναι άλλο από την παλιά και βαθιά ανθρώπινη ελπίδα: η πεποίθηση ότι κάτι καλό μπορεί –και αξίζει– να συμβεί. Η πίστη ότι το μέλλον μπορεί να είναι καλύτερο από το παρόν και πως μπορούμε να παίξουμε ρόλο σε αυτό.

Από τον μύθο της Πανδώρας... στο σήμερα

Η ελπίδα έχει βαθιές ρίζες στον πολιτισμό μας. Θυμάστε τον μύθο της Πανδώρας; Όταν άνοιξε το πιθάρι που της είχε εμπιστευθεί ο Δίας, όλα τα δεινά ξέφυγαν στον κόσμο – ασθένειες, πόνος, απελπισία. Όταν κατάφερε να το κλείσει ξανά, το μόνο που είχε μείνει μέσα ήταν η ελπίδα.

Κι έτσι ξεκίνησε το ερώτημα: είναι η ελπίδα κάτι καλό που μας δίνει κουράγιο; Ή μήπως είναι μια αυταπάτη που μας κρατά δέσμιους σε προσδοκίες; Η σύγχρονη επιστήμη έχει την απάντηση.

Η ελπίδα ως κινητήρια δύναμη

Σύμφωνα με ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Missouri, η ελπίδα δεν είναι απλώς ένας ψυχολογικός μηχανισμόςγια να κυνηγήσουμε στόχους, αλλά μια συναισθηματική εμπειρία που ενισχύει βαθιά την αίσθηση του νοήματος στη ζωή.

Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Emotion, ερευνητές εξέτασαν πάνω από 2.300 συμμετέχοντες και ανέλυσαν μια πληθώρα θετικών συναισθημάτων – όπως ενθουσιασμό, χαρά, διασκέδαση, ικανοποίηση. Από όλα, μόνο η ελπίδα συνδεόταν σταθερά με μια ισχυρότερη αίσθηση νοήματος.

Η ψυχολόγος Megan Edwards εξηγεί:

«Η έρευνά μας μετατοπίζει την ελπίδα από έναν γνωστικό μηχανισμό σε μια βασική συναισθηματική εμπειρία που εμπλουτίζει τη ζωή. Και αυτή η γνώση ανοίγει νέες δυνατότητες για την ενίσχυση της ψυχικής υγείας».

Ελπίδα στην πράξη: Πώς τη χτίζουμε

Η ελπίδα δεν είναι απλώς ένα αόριστο συναίσθημα. Είναι κάτι που χτίζεται, καλλιεργείται και ενισχύεται μέσα από πράξεις και συνειδητή στάση ζωής. Ορισμένες πρακτικές που αναδείχθηκαν στις μελέτες είναι:

• Φαντάσου τον "καλύτερό σου εαυτό"
  Σε άλλη μελέτη, συμμετέχοντες που καθημερινά για δύο εβδομάδες αφιέρωναν 5 λεπτά στο να φαντάζονται τον ιδανικό εαυτό τους –στις σχέσεις, τη δουλειά ή την προσωπική τους ζωή– ανέφεραν αυξημένη αισιοδοξία, ικανοποίηση και ψυχική ανθεκτικότητα.

• Αναγνώρισε τις θετικές στιγμές
  Η παρατήρηση και εκτίμηση ακόμα και των πιο μικρών θετικών εμπειριών –ένα χαμόγελο, μια ευχάριστη συζήτηση, ένα όμορφο ηλιοβασίλεμα– ενισχύει τη σύνδεσή μας με το παρόν και δημιουργεί συναισθήματα ελπίδας.

• Δράσε, έστω και μικρά
  Όταν όλα φαίνονται αβέβαια, το να αναγνωρίζουμε και να αξιοποιούμε μικρές ευκαιρίες ή να φροντίζουμε κάτι (ένα παιδί, ένα φυτό, ένα κατοικίδιο) ενισχύει την αίσθηση ότι μπορούμε να κάνουμε τη διαφορά – έστω και λίγο.

Γιατί η ελπίδα είναι πιο σημαντική από την ευτυχία

Η ευτυχία είναι στιγμιαία. Έρχεται και φεύγει. Η ελπίδα, όμως, είναι σταθερή και βιώσιμη. Μπορεί να συνυπάρχει ακόμα και με τη θλίψη, τον πόνο ή την αβεβαιότητα. Είναι το εσωτερικό «καύσιμο» που μας κινεί προς το καλύτερο, μας κάνει να σηκωνόμαστε ξανά, να ονειρευόμαστε, να προσπαθούμε.

Η επικεφαλής ερευνήτρια Laura King σημειώνει:

«Η αίσθηση νοήματος είναι βασική για κάθε τι καλό στη ζωή. Και η ελπίδα είναι αυτό που κάνει τη ζωή να έχει νόημα. Από την αυτοφροντίδα και τις σχέσεις, μέχρι την καθημερινή μας ρουτίνα».

Όταν όλα φαίνονται σκοτεινά…

Σε δύσκολες εποχές –όπως αυτές που βιώνουμε– μπορεί η ελπίδα να μοιάζει αφελής. Όμως δεν είναι. Είναι πράξη αντίστασης, επιλογή στάσης, εσωτερική πυξίδα. Και είναι ζωτικής σημασίας να τη διατηρούμε:

• Να θυμόμαστε ότι τίποτα δεν διαρκεί για πάντα.
• Ότι οι καταστάσεις μπορούν να αλλάξουν.
• Και ότι η ελπίδα ξεκινά από την πεποίθηση ότι θα αλλάξουν.

Τελικό μήνυμα

Η ελπίδα δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ανάγκη. Και δεν χρειάζεται να περιμένουμε να "μας έρθει". Μπορούμε να τη δημιουργήσουμε, μέσα από μικρές πράξεις, ρεαλιστικούς στόχους και ανοιχτή καρδιά απέναντι στο μέλλον.

Μπορεί να μην είναι το πιο εντυπωσιακό συναίσθημα. Αλλά ίσως είναι το πιο ουσιαστικό.