Η κατάθλιψη συχνά παρουσιάζεται ως μια μεμονωμένη ψυχική διαταραχή που αφορά αποκλειστικά το άτομο. Όμως, ολοένα και περισσότεροι ερευνητές μιλούν για «κοινωνική κατάθλιψη» — μια κατάσταση που δεν γεννιέται απλώς από εσωτερικές συγκρούσεις, αλλά από τορπιλισμένα κοινωνικά συστήματα, αποδυναμωμένες ανθρώπινες σχέσεις και μια κουλτούρα υπερβολικών απαιτήσεων και διαρκούς σύγκρισης.

Τι είναι η κοινωνική κατάθλιψη;

Κοινωνική κατάθλιψη είναι το φαινόμενο όπου τα συμπτώματα της κατάθλιψης δεν μπορούν να εξηγηθούν μόνο μέσω ατομικών παραγόντων (βιολογικών ή ψυχολογικών), αλλά αποτελούν αντίδραση σε κοινωνικές ασυμμετρίες και σύγχρονες πιέσεις:

• Πίεση για επιτυχία και αυτοβελτίωση
• Αποξένωση λόγω του ψηφιακού τρόπου ζωής
• Οικονομική αβεβαιότητα
• Απώλεια κοινοτικών δεσμών και συλλογικότητας
• Σύγκριση μέσω κοινωνικών δικτύων
• Στίγμα γύρω από την ευαλωτότητα

Σε τέτοιο περιβάλλον, η μελαγχολία δεν είναι πια μια «ατομική αποτυχία», αλλά ένα σιωπηλό κοινωνικό μήνυμα.

Τα συμπτώματα της κοινωνικής κατάθλιψης

Παρόμοια με την κλινική κατάθλιψη, αλλά με χαρακτηριστική κοινωνική διάσταση:

• Συναισθηματικό: αίσθημα κενού, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενοχή χωρίς σαφή αιτία
• Κοινωνικό: απομάκρυνση από φίλους/οικογένεια, ντροπή για την αδυναμία «να είμαι καλά», αίσθηση ότι «δεν ανήκω»
• Συμπεριφορικό: μείωση κοινωνικής δραστηριότητας, αποφυγή συγκρίσεων (μέχρι απομόνωσης), χρήση ουσιών ή υπερβολικό ίντερνετ

Πολλοί που υποφέρουν, λένε:

«Το πρόβλημα δεν είναι μόνο μέσα μου… είναι ότι δεν βρίσκω θέση σε αυτόν τον κόσμο.»

Η κοινωνία που απαιτεί ευτυχία… δημιουργεί θλίψη

Σήμερα, η ευτυχία δεν είναι απλώς επιθυμητή — είναι υποχρεωτική.

Η κουλτούρα “τοξικής θετικότητας” προωθεί την πεποίθηση ότι:

Όποιος δεν είναι χαρούμενος, φταίει.
Η δυσκολία είναι αδυναμία.
Η θλίψη πρέπει να κρυφτεί.
Αυτό επιδεινώνει την κατάθλιψη, δημιουργώντας διπλό φορτίο: πόνος + ντροπή.

Γιατί αυξάνεται σε νέους και εφήβους;

Οι νεότερες γενιές μεγαλώνουν μέσα σε:

• συνεχή αξιολόγηση (likes, σχολεία, καριέρα),
• ασταθή οικονομικά δεδομένα,
• παγκόσμιες κρίσεις (πόλεμοι, κλιματική απειλή).

Ο εγκέφαλος αναζητά ασφάλεια και νόημα — και όταν αυτά λείπουν, πληγώνεται βαθιά.

Η θεραπεία δεν είναι μόνο ατομική

Η κοινωνική κατάθλιψη απαιτεί δύο παράλληλους άξονες:

Υποστήριξη του ατόμου

• Ψυχοθεραπεία (ιδίως διαπροσωπική, γνωσιακή, θεραπεία νοήματος)
• Ιατρική παρέμβαση όπου χρειάζεται
• Ενδυνάμωση σχέσεων και κοινοτικής συμμετοχής

Θεραπεία του κοινωνικού περιβάλλοντος

• Προώθηση συλλογικότητας και αλληλεγγύης
• Μείωση του στίγματος γύρω από την ευαλωτότητα
• Κοινωνικές πολιτικές που ενισχύουν τις ίσες ευκαιρίες
• Υγιής χρήση των ψηφιακών μέσων

Από την απομόνωση στην επανασύνδεση

Η κοινωνική κατάθλιψη δεν είναι σημάδι αδυναμίας αλλά κραυγή για ανθρώπινη επαφή. Μια πρόσκληση να ξαναχτίσουμε δεσμούς, νόημα, κοινότητα.

Όταν ένας άνθρωπος καταρρέει, κάτι στη δομή της κοινωνίας έχει ήδη σπάσει.

Συμπέρασμα

Δεν μπορούμε να θεραπεύσουμε την κοινωνική κατάθλιψη αν συνεχίσουμε να την αντιμετωπίζουμε σαν ατομικό πρόβλημα. Η λύση βρίσκεται στην επανένωση — με τον εαυτό μας, τους άλλους, και ένα πιο ανθρώπινο μοντέλο ζωής.

Δρ. Γιώργος Μικελλίδης MD,PhD, FRCPsych,

CCT (UK) Ψυχίατρος

Διευθυντής στο Κέντρο Διακρανιακής Μαγνητικής Διέγερσης ,Cyprus rTMS
Κλινικός Αναπληρωτής Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας