Ακούμε όλο και πιο συχνά για έλλειψη βιταμίνης D στην Κύπρο και πολλοί αναζητούν συμπλήρωμα.

«Πώς είναι δυνατόν με τόσο ήλιο;» αναρωτιέστε. Κι όμως, το φαινόμενο είναι υπαρκτό—ονομάζεται «μεσογειακό παράδοξο».

Υπάρχει όντως έλλειψη βιταμίνης D στη Κύπρο

● Μελέτη 671 εφήβων (16–18 ετών) έδειξε ότι μόνο 10% του δείγματος είχε επαρκή επίπεδα βιτ. D, ενώ 31,7% εμφάνιζε ανεπάρκεια.

● Σε ευρύτερο δείγμα ενηλίκων (2013–2017), 69% των Κυπρίων και 73% των Ελλήνων παρουσίασαν ανεπαρκή επίπεδα βιταμίνης D.

● Αν και τα υψηλότερα επίπεδα καταγράφηκαν τον Σεπτέμβριο, το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η πλειονότητα δεν φτάνει στα διεθνώς αποδεκτά όρια.

Γιατί έχουμε έλλειψη βιταμίνης D;

Η βιταμίνη D παράγεται ενδογενώς όταν το δέρμα εκτίθεται στο ηλιακό φως και μπορεί να ληφθεί εξωγενώς από λίγες φυσικές πηγές τροφίμων, από τον εμπλουτισμό τροφίμων και από συμπληρώματα.

Παράγοντες όπως η περιορισμένη έκθεση στον ήλιο, οι συνήθειες του τρόπου ζωής και η ανεπαρκής διατροφική πρόσληψη έχουν αναγνωριστεί ως βασικοί παράγοντες.

Ο εμπλουτισμός των τροφίμων γίνεται μόνο σε λίγες χώρες, κυρίως στη Βόρεια Ευρώπη. Για παράδειγμα, η προσθήκη βιταμίνης D στη μαργαρίνη είναι υποχρεωτική στη Νορβηγία, τη Δανία, την Ολλανδία, το Βέλγιο και την Πορτογαλία.

Όρια επάρκειας/ανεπάρκειας στο αίμα

● Ανεπάρκεια: ≤ 20 ng/mL

● Οριακά ανεπαρκής: 21–29 ng/mL

● Επαρκής: ≥ 30 ng/mL

Τι προκαλεί η έλλειψη βιταμίνης D

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχική υγεία, αυξάνοντας τον κίνδυνο διαταραχών της διάθεσης.

Βιταμίνη D: Συστάσεις

Ο EFSA ορίζει ως στόχο συγκέντρωση 25(OH)D ~50 nmol/L (20 ng/mL) στον ορό για τους πληθυσμούς της Ε.Ε. Συνιστάται πρόσληψη 15 μg/ημέρα για ενήλικες (συμπεριλαμβανομένων εγκύων και θηλαζουσών), 15 μg/ημέρα για παιδιά 1–17 ετών και 10 μg/ημέρα για βρέφη 7–11 μηνών. Ο EFSA υπενθυμίζει ότι αυτές οι τιμές προϋποθέτουν ελάχιστη δερματική σύνθεση: σε επαρκή ηλιοφάνεια η ανάγκη σε διατροφική πρόσληψη μπορεί να είναι χαμηλότερη ή μηδενική.

Συμπλήρωμα βιταμίνης D: Πότε και Ποιοί

Σε γενικό πληθυσμό, συχνά δεν απαιτείται συμπλήρωμα εφόσον υπάρχει επαρκής έκθεση στον ήλιο. Ωστόσο σε πρακτικό επίπεδο οι βρετανικές οδηγίες συστήνουν 10 μg (400 IU) βιταμίνης D ημερησίως σε όλους τους ενήλικες το διάστημα Οκτωβρίου–Μαρτίου, όταν η ηλιακή ακτινοβολία είναι ανεπαρκής. Επίσης συνιστώνται 10 μg/ημ. για εγκύους, παιδιά και ηλικιωμένους.

Ομάδες αυξημένου κινδύνου

Ορισμένες ομάδες έχουν αυξημένες ανάγκες βιταμίνης D:

● Ηλικιωμένοι (≥65 ετών): Μειωμένη σύνθεση στο δέρμα και συχνά μειωμένη διαιτητική πρόσληψη.

● Σκούρο δέρμα / Πλήρης κάλυψη σώματος: Παράγουν πολύ λιγότερη βιταμίνη D από τον ήλιο λόγω μελανίνης ή ρούχων.

● Άτομα που αποφεύγουν τον ήλιο ή είναι ακινητοποιημένα: Έχουν μηδενική ή ελάχιστη δερματική σύνθεση (π.χ. χρόνιες παθήσεις, παραμονή εντός σπιτιού).

● Παχύσαρκοι / υπέρβαροι: Το λίπος αποθηκεύει βιταμίνη D, με αποτέλεσμα χαμηλότερες συγκεντρώσεις στο πλάσμα. Μελέτες σε Κύπριους εφήβους δείχνουν αυξημένη πιθανότητα ανεπαρκών επιπέδων σε παιδιά με μεγάλο ΒΜΙ.

Για τις παραπάνω ομάδες (π.χ. έγχρωμοι μετανάστες, ηλικιωμένοι σε γηροκομείο, άτομα που καλύπτονται θρησκευτικά), οι οδηγίες συστήνουν σίγουρα συμπληρωματική χορήγηση 10–20 μg ημερησίως για πρόληψη ανεπάρκειας.

Συμπέρασμα: Ο γενικός πληθυσμός (ιδίως τον χειμώνα) και ειδικά ευπαθείς ομάδες – συστήνεται να λαμβάνουν καθημερινά 10–20 μg συμπληρώματος βιταμίνης D ώστε να αποφευχθεί η ανεπάρκεια. Τα κυπριακά επιδημιολογικά δεδομένα επιβεβαιώνουν την ανάγκη επαγρύπνησης, καθώς η πλειονότητα των Κυπρίων παρουσιάζει χαμηλές τιμές βιταμίνης D.

ΕλεάναΛιασίδου
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, MSc
CHANGE EAT LIMASSOL
25344567

Βιβλιογραφία:

● EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA), 2016. Dietary reference values for vitamin D. EFSA Journal, 14(10), p.4547.

● EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA), 2023. Scientific opinion on the tolerable upper intake level for vitamin D. EFSA Journal, 21(3), p.8145.

● Xyda, S.E., Kotsa, K., Doumas, A., Papanastasiou, E., Garyfallos, A.A. and Samoutis, G., 2022. Could the Majority of the Greek and Cypriot Population Be Vitamin D Deficient? Nutrients, 14(18), p.3778.

● Mindful Eating, BMI, Sleep, and Vitamin D: A Cross-Sectional Study, 2024. Nutrients, 16(24), p.4308.