Για μεγάλο διάστημα, η έννοια της ενέργειας ήταν ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη επιβίωση — δεν την ξοδεύαμε άσκοπα. Με αυτήν την προοπτική, ο Daniel Lieberman, καθηγητής εξελικτικής βιολογίας στο Harvard, υποστηρίζει ότι η έλξη μας προς την «τεμπελιά» έχει βαθιές ρίζες στην εξέλιξη — και προτείνει πρακτικές εναλλακτικές που να είναι βιώσιμες και συμβατές με τη φύση μας.

Τι λέει ο Lieberman

Το σώμα μας δεν εξελίχθηκε για να ασκείται μόνο και μόνο για την άσκηση. Αντίθετα, εξελίχθηκε ώστε να δρα όταν υπάρχει λόγος — όταν είναι απαραίτητο ή όταν η δραστηριότητα έχει κάποια μορφή ανταμοιβής, π.χ. το κυνήγι ή ο χορός.

Οτιδήποτε θεωρούμε σήμερα «τεμπελιά», μπορεί να είναι απλώς μια προσαρμογή — ένας μηχανισμός εξοικονόμησης ενέργειας που εξυπηρούσε τους προγόνους μας.

Πώς φτάσαμε εδώ

Οι πρόγονοί μας — κυνηγοί–τροφοσυλλέκτες — απαιτούσαν μεγάλη καθημερινή φυσική δραστηριότητα: για να βρουν τροφή, να εντοπίσουν καταφύγια, να αποφύγουν αρπακτικά.

Η ζωή τους απαιτούσε φυσική κίνηση όντας αναπόσπαστο μέρος της επιβίωσης.

Ανάμεσα σ’ αυτούς τους ανθρώπους, όπως οι Hadza της Τανζανίας, η καθημερινή δραστηριότητα φτάνει σχεδόν 2,25 ώρες μέτριας έως έντονης δραστηριότητας, αλλά υπάρχει και μεγάλος χρόνος καθιστικής συμπεριφοράς.

Σήμερα, η τεχνολογική πρόοδος, οι ανέσεις μας («delivery», αυτοκίνητα, κυλιόμενες σκάλες, ασανσέρ) μειώνουν τη φυσική μας δραστηριότητα — δημιουργούν ένα περιβάλλον που «συνεργάζεται» με την εξελικτική τάση να αποφεύγουμε τη σπατάλη ενέργειας.

Οι συνέπειες της καθιστικής ζωής

Σύγχρονα περιβάλλοντα που προωθούν την καθιστική διάθεση οδηγούν σε χρόνια προβλήματα όπως: παχυσαρκία, καρδιοπάθειες, διαβήτης.

Το σώμα μας — φτιαγμένο για κίνηση — όταν δεν κινούμαστε, ενεργοποιεί μηχανισμούς που κάποτε ήταν ωφέλιμοι (π.χ. αποθήκευση ζωτικών πόρων). Τώρα όμως αυτοί οι μηχανισμοί «κρύβουν» κινδύνους για την υγεία.

Ο μέσος άνθρωπος σήμερα έκανε πολύ λιγότερα βήματα την ημέρα από όσους ζούσαν σε περιβάλλον όπου κάθε δραστηριότητα απαιτούσε κίνηση.

Εναλλακτικές προτάσεις για να το ξεπεράσεις

Ο Lieberman τονίζει ότι δεν χρειάζεται να κάνουμε υπερβολές για να έχουμε οφέλη υγείας. Εδώ είναι μερικές ιδέες:

• Καθημερινές κινήσεις με νόημα
• Περπάτημα: π.χ. μικρές διαδρομές αντί για αυτοκίνητο.
• Χορός, παιχνίδι, δραστηριότητες που δεν αισθάνονται “προπόνηση”, αλλά είναι διασκεδαστικές.

Θέσπιση ρεαλιστικών στόχων

• Μην πιέζεις τον εαυτό σου να πας στο γυμναστήριο αν δεν το θέλεις.
• Θέσε μικρούς και εφικτούς στόχους – π.χ. 30 λεπτά περπατήματος την ημέρα ή 5 ώρες μέτριας δραστηριότητας την εβδομάδα.
• Κοινωνικός παράγοντας
• Δραστηριότητες με φίλους ή οικογένεια: ομαδικά αθλήματα, περιπάτους, χορευτικά.
• Η κοινότητα και η κοινωνική ανταμοιβή κάνουν τη διαφορά — κάνουν τη σωματική δραστηριότητα λιγότερο βαριά.

Δομημένο περιβάλλον προσαρμοσμένο στη ζωή

• Αλλαγές στο χώρο εργασίας ή στο σχολείο: όρθια καθίσματα, διαλείμματα για κίνηση, σχεδιασμός που ενθαρρύνει τη φυσική δραστηριότητα.
• Προγράμματα που ενθαρρύνουν το περπάτημα ή τη χρήση σκάλας, αντί του ασανσέρ.
• Αναγνώριση της φυσιολογίας σου
• Μην νιώθεις ένοχος επειδή δεν σε γεμίζει το να πηγαίνεις στο γυμναστήριο.
• Αντί να προσπαθείς να «πιάσεις» ιδανικά που δεν σου ταιριάζουν, βρες δραστηριότητες που σου αρέσουν — ακόμα και μικρές — και τις εντάξεις στην καθημερινότητά σου.

Πρόσθετες Παρατηρήσεις & Επικαιρότητα

Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η “καθημερινή κίνηση” — οι απλές κινήσεις, όχι απαραίτητα η έντονη προπόνηση — μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, την κατάθλιψη και να βελτιώσουν τη διάθεση.

Επιπλέον, η άσκηση, ακόμη και μέτρια, έχει αποδειχτεί ότι επηρεάζει θετικά τη μακροζωία, τον ύπνο, τη διάθεσηκαι τη γνωστική λειτουργία.

Σε χώρες όπου η φυσική δραστηριότητα είναι ενσωματωμένη στην καθημερινότητα (περπάτημα ως μετακίνηση, περισσότεροι υπαίθριοι χώροι), οι δείκτες υγείας συχνά είναι καλύτεροι.